Zduma introduceert de Zdumini – een nog kleinere Zdumi!
Tolstoi vs. Hegel
Afgelopen weekend gaf het VRT 19u journaal uitmuntend verslag over het Corona-proof Belgisch kampioenschap schaken. In dit prachtige bericht werd zelfs gewag gemaakt van enkele illustere buitenlandse gasten! Jammer dat de VRT redactie de moeite niet nam deze figuren ook in beeld te nemen. Zduma besloot deze gekende schakers op te zoeken en alsnog verslag te geven van een gemist historisch moment. Volgt een schaakpartij op het BK schaken in Brugge tussen Tolstoi en Hegel.
Tolstoi opent. Hij speelt -hoe kan het anders?- met wit. Goed gezien van de organisatie, aan Hegel's idealisme hing sinds de jaren dertig toch maar een bruin kleurtje. Tolstoi E4. Hegel C5. Siciliaans. Dit betekent in schaaktheorie: de opening is voor Tolstoi. Zwart laat wit vrij om te spelen van het begin. Volledig vrij om zich te ontvouwen. Haast één van Tolstoi's romanpersonages. Ze ontwikkelen zich tergend langzaam. Tolstoi legt vervolgens zijn hand aan een paard en kijkt Hegel in het gezicht: “Ik speel het liefst met de pionnen. De belangrijkste figuren van het spel.” “Zij bepalen het verdere verloop” gaat hij verder. “Zij leggen het spel vast. Niet de grote figuren die er in ageren.” Graaf Lev Nikolajevitsj Tolstoi heeft het niet zo voor Graven. Of zo blijkt uit Oorlog en Vrede. Hegel zwijgt nors. Armen gekruist. Zijn Duitse blik schuift even naar het schaakuur, vervolgens terug naar Tolstoi, die het paard op F3 neerzet. “Voor mij telt slechts wat aan het einde van het spel gebeurt” mompelt Tolstoi. Hegel meent tijd te winnen, geschiedenis, terwijl Tolstoi spreekt en verhaal zoekt. 'Typisch schrijvers' denkt Hegel, die het grote gelijk bij de filosofie meent te vinden. Zijn eigen filosofie wel te verstaan. Dus laat hij zijn witte tegenstander verder razen en denkt honend, volledig in het gelijk van zijn eigen filosofie, dat het einde nu reeds aan het gebeuren is. Tolstoi gaat verder: “De koning speelt niet vrij, want is gebonden aan de verwerkelijking van de geschiedenis. De grote mensen veranderen de geschiedenis niet.” “Mensch! Geschichte! - Geschiedenis is vrijheid” kaatst Hegel Duits terug. Volgend zijn een aantal zetten in zwijgen. Zoals gezegd, de opening van het Siciliaanse spel is voor wit. Ook de vroege en snelle ontwikkeling. Maar Hegel is attent, en met Duitse blik neemt hij het verloop scherp in zich op, want bij Siciliaans moet je geducht zijn voor een vroege aanval. Wit wint weliswaar aan tempo, maar dreigt snel het centrum te verliezen. ‘En het wint daarbij ook aan vrijheid’, denkt Tolstoi, gebogen over twee witte rijen wit. Daar is het Tolstoi voor te doen. “Net zoals de speler zich van zijn pionnen, Bauern, moet bedienen, zo gebeurt het ook in de maatschappij” beleert Tolstoi plechtig. “De koning, de vorst, de Tsaar is niet vrij, maar gebonden aan de arena van de geschiedenis. Vrijheid is losstaan van historische implicaties. Zoals de boeren. Zoals de pionnen. Simpel, eenvoudig mens zijn is de grootste vorm van vrijheid ervaren.” “Hoe hoger de macht, hoe afhankelijker?” vraagt Herr Hegel. “Genau.” antwoordt Tolstoi in het Duits, slaat een loper, en breekt daarmee het middenspel open. “Onze essentie is net afkomstig van de geschiedenis” verdedigt Hegel. Nu gaat het spel snel. Figuren worden genomen, geschiedenis of vrijheid -onze verslaggever kan niet volgen- wordt uitgewisseld, geofferd en verdedigd. Tenslotte gewonnen. Of verloren. “Uiteindelijk, Verzeihung, een overwinnaar is er slechts aan het einde van het spel” knipoogt Tolstoi even ironisch en slaat vervolgens een toren in dé topmatch van het Belgisch kampioenschap schaken 2020 in speelzaal Tabigha te Brugge. “Daar vergist u zicht. Geschiedenis, geheugen, is wat ons tot mens maakt.” “Denkt u er zo over, Herr Hegel?” “Aber selbstverständlich. Vrij zijn van de implicaties van de geschiedenis is een onding.” “Dus als ik het juist begrijp, kan men enkel »vrij« handelen conform de logica van geschiedenis?” “Jawohl, vrijheid is geschiedenis, herinnering - wat ons pas tot mens maakt. Er is geen daarbuiten. Dit is het idealisme van Kant wat ik in mijn werk op de geschiedenis heb toegepast.” “U maakt mij van Kant? Dan sta mij toe...” -“Bitte schön, Herrn Tolstoi”-, “Dankeschön, Herrn Hegel, dan sta mij toe u daarop attent te maken, dat ik aan zulke slechte woordspelingen de Hegel heb.” “Excuseer?” “Weet u dan niet dat Siciliaans in onze tijd helemaal niet populair was?” “Hoe bedoelt u?” “Dat hoe u daar over denkt, over dit spel en de ontwikkeling ervan, helemaal niet conform de geschiedenis is, maar eerder een anachronisme in ons spel is.” “Als in onze vrijheid?” “U wilt zeggen: is niet iedere beslissing anachronistisch?” “Deze gedachte lijkt me voor de vroege 19e eeuw een anachronisme.” “Zoals ik reeds zei: daarom bent u niet vrij, van dat, wat u denkt.” “Was dit net niet wat »ik« bedoelde? Of slaat deze gedachte juist helemaal nergens op?” “Waarom niet?” “Dit is vrijheid in de Berghson'iaanse betekenis, hoe u nu spreekt.” “Maar die gast speelt twee tafels verder.” “Wie?” “Berghson.” “Jij hebt toch niet afgekeken hé?” “Nee.” “Zeker?” “Ja hoor.” “Daarom dat die gasten van de VRT ons niet interviewen!” “Maar hoe kan u zich aan iets herinneren wat nog niet eens gebeurd is?” vroeg Hegel aporisch, zich van het dialectische van ieder kennen bewust. De twee schaakspelers keken op, hun spel verdween in het anachronisme van ieder bewustzijn, loste op, en zonder winnaar schudden deze twee buitenlanders elkaar achteloos vlug vlug de hand en gingen uiteen.
Omdat de twee schaakspelers het Corona-hygiëneprotocol van de Brugse Meesters en de Koninklijke Belgische Schaakbond in het kader van het BK schaken 2020 niet respecteerden, werd hun wedstrijd uit de officiële uitslagen geschrapt.
Bronvermelding:
Kleine rechtzetting van het VRT artikel : “meer dan 41 tafels en meer dan 1300 pionnen.” G.W.F. Hegel maakte er ons op attent dat het wel degelijk om het BK schaken en niet het BK dammen handelt. Correcter is: 'meer dan 41 tafels en 1300 schaakfiguren waaronder 656 pionnen.'
Comments